Претходно
Книгите како храна за душата
Датум: 20 апр 2013
Коментари: 0
Автор: Маја Кузмановска
Почетокот секогаш е најтежок. Изборот на зборови во некои ситуации е потежок од кој било почеток. Додека се обидувам да си ги соберам растурените мисли, пред очите ми излегува нотесот со зелени корици, каде што сум запишала еден цитат од „Планетата на неискуството“, првата книга на младиот македонски автор Гоце Смилевски:
„Ми се измолкнуваш како сон додека се будам, како расказ кој го носам во себе, а не можам да го уловам во мрежата на зборовите“.
Веќе почнувам да ја осознавам мојата интимна и длабока врска со книгите, неверојатната и магична поврзаност со испишаните страници и „живеењето“ во кожата на авторот. Сега јас сум таа која се обидува да пронајде зборови, да ги смести на хартија и да им даде живот.
Би ја започнала приказната со спомени од училишните денови. Во седмо одделение, веднаш по завршувањето на зимскиот распуст, класната која предаваше македонски јазик, во обид да ја искаже својата лутина и гнев поради тоа што сме прочитале одвај две-три книги за време на празниците, со повишен тон почна да чита еден текст на Бранко Копиќ. Во текстот, авторот кажува дека книгата ја победува смртта, го победува просторот. Ни ги доловува неговите средби со Езоп и Марк Твен и „патувањата“ во далечните земји.
Неколку години подоцна, чувствувам огромна благодарност кон Копиќ. Ме „натера“ да пијам чај со Фројд, да сонувам за љубовта читајќи ја „Дениција“ на Петре М. Андреевски, да согледам колку присутно може да биде нечие отсуство. Започнав да верувам во судбина и случајности, сочувствувајќи со Невена од „Тунел“ на Андреевски, волшебникот со перо. Тој ме соочи и со суровата реалност, македонското проклетство секоја жена да чека некого. Но, нему му се спротивстави Симон де Бовоар, која ми шепна дека ниту една жена не заслужува да биде скршена, таа мора да има посебно место во светот каде што владеат мажите.
Во пркосот на младоста, се сретнав и со типичната американска психологија преку десетици книги кои алудираат на тоа дека ние, жените, сме од Венера, а мажите се од Марс. Но, „Скицата за првото писмо до Ема Гермова“ на Гане Тодоровски, „Љубовница“ на Блаже Конески, „Канционерот“ на Петрарка ме помирија со фактот дека сите, и мажите и жените, сме од Земјата и дека љубовта е највозвишеното нешто што може да му се случи на секој човек.
Тука би го сместила и Ерик Фром и неговата „Вештина на љубовта“, каде што се случува парадоксот две личности да станат едно, а сепак да останат две индивидуи.
Пак ќе се навратам на моето детство. До денес, на полиците преполни со книги, почесно место имаат „Црвенкапа и Волкот“ и „Девојчето со кибритчињата“ на данскиот писател Ханс Кристијан Андерсен. Можеби ако само прелистував, тогаш сказните со принцот на бел коњ ќе го имаа почесното место. Но, овие две навидум детски книги во себе носат силна метафора, идејна порака за возрасните. Првата за тоа дека постојат пресвртни моменти во која било приказна, а втората дека има приказни и со тажен крај, асоцира на некоја космичка поврзаност, но и на нехуманоста на луѓето.
Кога сум веќе кај метафорите, нефер би било да не го споменам Милан Кундера. Во „Неподносливата леснотија на постоењето“ ме става пред една важна претпоставка:
„…метафорите се опасна работа, не е препорачливо да се игра со нив. Љубовта може да се роди и од една метафора“.
Со таа книга Кундера во мојот свет внесува слика за метафорите, идеи за размислување. Кундера ми покажа колку различни биле живеењето и живуркањето.
Понекогаш, јас и книгите не сме совршен пар. Имаме огромни проблеми кога патуваме. Во куферите нема место за сите, а не сакам кавги со новите, со оние корици меѓу кои суштествува некој или нешто, а кои треба да бидат донесени од далечните градови. Но, и во најголемиот, најосветлениот град се појавува босанскиот поет Јован Дучиќ, кој апсолутно тврди дека во еден мал роман има повеќе љубов отколку во еден голем град.
Има една книга од која не би се одделила, која ја читам и препрочитувам. Неа ниту пламени не би ја уништиле. Да, зборувам за волшебната „Вештица“ на нашиот Венко Андоновски. Ако бев актерка, ќе сонував да ја оживеам Јована на театарските штици. Хранејќи си ја душата со зборовите на Андоновски ја откривав светлината и сенката, казната и наградата, љубовта и лудилото, животот и смртта, гордоста и стравот, страста и храброста, вербата и иронијата, времето и вечноста…
Си ги наредив зборовите, внесов хармонија, но создадов неред на полиците каде што „живеат“ моите книги. Но, јас го обожавам тој неред: белешки на маргините, фотографии кои служат како обележувачи на страни, посвети од автори, убави пораки на подарените книги, подвлечени реченици и по некоја моја мисла или коментар. Ете, затоа никој не би ја уништил мојата поврзаност со пишаниот збор. Тој е единствениот кој може да ме истрпи во сите мои пројави: кога сум вљубена, насмеана, добро наспана, но и гневна, уморна или збунета.
Јас и пишаниот збор сме одличен пар. Знаеме да направиме договор, да имаме разбирање. Некој некаде запишал:
„Носи го стариот капут, но купи си нова книга“.
Но, која девојка не би сакала нов капут секоја сезона!? Ете, тука е нашиот компромис и разбирање со пишаниот збор: капут на распродажба и книга на саем, затоа што корицата и цената на книгата не се показател за она внатре, она што живее меѓу страниците, во редовите и (не)мирот кој се пронаоѓа таму.
